W 2002 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił dzień 13 grudnia Dniem Pamięci Ofiar Stanu Wojennego. Jak zapisano w uchwale przyjętej przez aklamację: „Naszą pamięć i wdzięczność zwracamy ku tym wszystkim, którzy ponieśli ofiary na rzecz niepodległości Polski, swobód narodowych i obywatelskich”. Tego dnia oddajemy hołd bohaterom polskiej wolności, którym zawdzięczamy odrodzenie wolnej i demokratycznej Rzeczypospolitej.
13 grudnia 1981 roku o godz. 6 rano Polskie Radio nadało wystąpienie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, w którym poinformował o wprowadzeniu stanu wojennego na terenie całego kraju. Tym samym złamano nadzieje milionów Polaków na demokratyczne przemiany. Stan wojenny przyniósł tysiącom osób cierpienie – izolację w ośrodkach internowania, uwięzienie, utratę pracy. Dziesiątki niewinnych straciły życie.
Wprowadzenie stanu wojennego stało w sprzeczności z obowiązującą konstytucją, która przewidywała jedynie możliwość ogłoszenia stanu wyjątkowego. Władzę przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego – szybko nazwana przez społeczeństwo „Wroną”. Jej rola miała charakter głównie propagandowy. Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a ostatecznie zniesiony 22 lipca 1983 r.
Dokładna liczba ofiar śmiertelnych stanu wojennego nie jest precyzyjnie znana. Według źródeł cytowanych przez Instytut Pamięci Narodowej mogła sięgać ponad stu osób. Najbardziej dramatycznym wydarzeniem była pacyfikacja strajku w Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” w Katowicach, gdzie 16 grudnia 1981 roku zginęło dziewięciu górników – była to największa jednorazowa zbrodnia stanu wojennego. Wiele osób straciło życie w niejasnych okolicznościach, często z rąk tzw. „nieznanych sprawców”.
Represje dotknęły znacznie szersze grono społeczeństwa. Ponad 10 131 działaczy „Solidarności” zostało internowanych w ośrodkach odosobnienia, tysiące osób straciło pracę, wielu poddano pobiciom, śledztwom i szykanom. Stan wojenny oznaczał także pełną kontrolę nad mediami i życiem społecznym – wprowadzono cenzurę, godzinę policyjną, a zakłady pracy zostały zmilitaryzowane. Propaganda władz miała na celu zastraszenie społeczeństwa i złamanie ducha oporu, jednak mimo represji pamięć o ofiarach i bohaterach tamtych wydarzeń pozostała żywa i stała się fundamentem późniejszej walki o wolną i demokratyczną Polskę.
Dziś, 13 grudnia, pamiętamy o wszystkich, którzy ponieśli ofiarę w imię wolności i demokracji. Ich poświęcenie pozostaje fundamentem naszej niepodległości.
Foto: IPN
